Η κοιλιοκάκη ή αλλιώς εντεροπάθεια από ευαισθησία στη γλουτένη είναι μια χρόνια αυτοάνοση νόσος.
Σχετίζεται άμεσα με την διατροφή και ορίζεται ως μόνιμη δυσανεξία στη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που περιέχεται στην σίκαλη, το κριθάρι και το σιτάρι.
Χαρακτηρίζεται από ιστοπαθολογικές βλάβες που εντοπίζονται κυρίως στο λεπτό έντερο και υπολογίζεται ότι επηρεάζει 1 στους 100 ανθρώπους παγκοσμίως. Όμως, μόνο το 30 % έχει διαγνωστεί σωστά.
Τι συμβαίνει όταν κάποιος έχει κοιλιοκάκη
Όταν ένα άτομο με κοιλιοκάκη καταναλώσει γλουτένη, το σώμα του αναπτύσσει μια ανοσολογική απόκριση που επιτίθεται στο λεπτό έντερο. Αυτό οδηγεί σε βλάβη στις λάγχες του με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η απορρόφηση θρεπτικών συστατικών.
Κληρονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της νόσου και είναι γνωστό ότι επηρεάζει όλες τις ηλικίες. Ειδικότερα, περισσότερο από το 70% των νέων ασθενών διαγνώσκονται άνω των 20 ετών. Ο λόγος είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η νόσος δεν είχε διαγνωστεί από την παιδική ηλικία.
Ο κίνδυνος εμφάνισης κοιλιοκάκης είναι πολύ μεγαλύτερος σε:
- συγγενείς πρώτου βαθμού (5-10%)
- άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 ή άλλες αυτοάνοσες ασθένειες
Αντίθετα, είναι μικρότερος σε συγγενείς δευτέρου βαθμού.
Συμπτώματα της πάθησης
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Γαστρεντερολογίας, η δυσανεξία στην γλουτένη μπορεί να διακριθεί σε τυπική και άτυπη.
Στην τυπική κοιλιοκάκη, οι ασθενείς εμφανίζουν σημεία δυσαπορρόφησης όπως διάρροια, στεατόρροια και απώλεια βάρους ή μειωμένη ανάπτυξη στα παιδιά.
Στην άτυπη κοιλιοκάκη, οι ασθενείς μπορεί να έχουν ήπια γαστρεντερικά συμπτώματα χωρίς σαφή σημάδια δυσαπορρόφησης. Επίσης, μπορεί να εμφανίζουν συμπτώματα όπως σιδηροπενική αναιμία, χρόνια κόπωση, περιφερική νευροπάθεια, μειωμένη οστική μάζα και κατάγματα, ανεπάρκεια βιταμινών καθώς και κατάθλιψη ή άγχος.
Η δυσαπορρόφηση στην κοιλιοκάκη προκύπτει από την χρόνια φλεγμονή του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου. Το αποτέλεσμα είναι η μειωμένη απορρόφηση μικροθρεπτικών συστατικών όπως είναι οι λιποδιαλυτές βιταμίνες, ο σίδηρος, η βιταμίνη Β12 και το φυλικό οξύ.
Πώς αντιμετωπίζεται η Κοιλιοκάκη
Η πλήρης αποφυγή τροφών που περιέχουν γλουτένη, εφ’ όρου ζωής, είναι απαραίτητη γιαν τη θεραπεία των ασθενών με κοιλιοκάκη.
Η αυστηρή προσκόλληση σε μια δίαιτα ελεύθερης γλουτένης έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί σε μερική, αν όχι πλήρης επούλωση του δωδεκαδακτυλικού βλεννογόνου μαζί με την βελτίωση των προβλημάτων δυσαπορρόφησης που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς.
Ανάκαμψη του βλεννογόνου παρατηρείται δύο χρόνια μετά την έναρξη της δίαιτας ελεύθερης γλουτένης, στο 35% των ασθενών και στο περίπου 66% μετά από πέντε χρόνια.
Τροφές με γλουτένη
Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη θα πρέπει να εκπαιδεύονται κατάλληλα έτσι ώστε να κάνουν τις σωστές διατροφικές επιλογές.
Τρόφιμα που προέρχονται από σιτάρι, κριθάρι ή σίκαλη και τρόφιμα που παρασκευάζονται από δημητριακά μολυσμένα με γλουτένη θα πρέπει να αποφεύγονται.
Τροφές χωρίς γλουτένη
Το ρύζι και το καλαμπόκι δεν περιέχουν γλουτένη.
Η βρώμη δεν περιέχει επίσης γλουτένη. Ως εκ τούτου, κατανάλωση μέτριας ή μεγάλης ποσότητας καθαρής βρώμης μπορεί να γίνει ανεκτή από τους περισσότερους ασθενείς. Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό των ασθενών εμφανίζουν συμπτώματα και σε μερικές περιπτώσεις προκαλούνται βλάβες και στον βλεννογόνο. Μεγαλύτερο βέβαια πρόβλημα είναι η επιμόλυνση της βρώμης με σιτάρι λόγω της συχνής επεξεργασίας στις ίδιες εγκαταστάσεις.
Πληθώρα επιπλέον τροφίμων δεν περιέχουν γλουτένη όπως είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί στη φυσική τους μορφή, τα μη επεξεργασμένα/ τυποποιημένα κρέατα, πουλερικά και ψάρια, τα περισσότερα γαλακτοκομικά.
Το καλαμπόκι, το σόργο, το κεχρί, το ρύζι, και τα λεγόμενα ψευδοδημητριακά όπως το φαγόπυρο, ο αμάραντος και η κινόα θεωρούνται ασφαλή για κατανάλωση από ασθενείς με κοιλιοκάκη.
Ο παράγοντας της επιμόλυνσης
Οι ασθενείς πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην επιμόλυνση των τροφίμων που καταναλώνουν.
Η μόλυνση με γλουτένη δεν μπορεί να αποφευχθεί τελείως ακόμα και στο πλαίσιο μιας αυστηρής δίαιτας ελεύθερη σε γλουτένη. Πολλά προϊόντα περιέχουν κρυφή γλουτένη όπως τα παγωτά, οι σούπες, η σάλτσα σόγιας, τα λουκάνικα και άλλα πολλά προϊόντα.
Ακόμα και τα προϊόντα με ετικέτα χωρίς γλουτένη περιέχουν ίχνη της. Αυτό συμβαίνει καθώς μπορεί να επιμολυνθούν με αυτήν κατά την επεξεργασία τους ή κατά την αποθήκευση τους με άλλα τρόφιμα που την περιέχουν.
Συνεπώς, ο όρος «χωρίς γλουτένη» αναφέρεται σε μια ποσότητα γλουτένης η οποία είναι ακίνδυνη. Σύμφωνα με τις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ένα προϊόν μπορεί να χαρακτηριστεί «χωρίς γλουτένη» εάν περιέχει λιγότερο από 20ppm γλουτένης (20mg/kg)
Η σημασία των διατροφικών ετικετών
Απαραίτητη είναι η εκπαίδευση των ατόμων για την ανάγνωση της διατροφικής ετικέτας των τροφίμων, έτσι ώστε να κρίνουν ποια τρόφιμα είναι κατάλληλα προς κατανάλωση και ποια όχι.
Δυσανεξία στη γλουτένη και συμπληρώματα διατροφής
Οι ελλείψεις σε διάφορα μικροθρεπτικά συστατικά είναι αρκετά συχνές σε ασθενείς με κοιλιοκάκη. Ωστόσο, η τήρηση μιας διατροφής ελεύθερη σε γλουτένη, βελτιώνει την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.
Η έλλειψη σιδήρου εμφανίζεται περίπου στο 7-80% των ασθενών κατά την διάγνωση και η κατανάλωση τροφίμων πλούσια σε σίδηρο είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις ανεπάρκειας. H ανεπάρκεια φυλλικού (φολικού) οξέος που παρατηρείται σε άτομα με κοιλιοκάκη βελτιώνεται με τη βελτίωση του βλεννογόνου.
Η χρήση συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος και βιταμίνης Β12 φαίνεται ότι βοηθάει στην καταπολέμηση του άγχους και της κατάθλιψης. Μάλιστα, μπορεί να χρειαστεί για χρόνια η λήψη τους.
Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 παρουσιάζεται στο 5-41% των ασθενών. Συνήθως βελτιώνεται με την δίαιτα ελεύθερης γλουτένης αλλά συμπληρώματα βιταμίνης Β12 συστήνονται βραχυπρόθεσμα για την αντιμετώπισή της.
Επιπλέον, άτομα με κοιλιοκάκη και δυσανεξία στη λακτόζη, οδηγούνται σε έλλειψη βιταμίνης D και ασβεστίου λόγω της εξάλειψης των γαλακτοκομικών προϊόντων από τη διατροφή τους.
Η σημασία της διατροφής στην κοιλιοκάκη
Η συμμόρφωση των ασθενών σε μια διατροφή χωρίς γλουτένη, βελτιώνεται όταν τα άτομα είναι πιο ενημερωμένα σχετικά με την κοιλιοκάκη και την διατροφή.
Αναμφισβήτητα, μια διατροφή ελεύθερης γλουτένης είναι το σημαντικότερο μέσω για την αντιμετώπιση της κοιλιοκάκης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να συνδυάζεται με έναν ισορροπημένο τρόπο διατροφής.
Ως προς αυτό, η καθοδήγηση ενός Διαιτολόγου κρίνεται απαραίτητη. Είναι ο κατάλληλος επιστήμονας υγείας που μπορεί να εκπαιδεύσει ένα άτομο με δυσανεξία στη γλουτένη στους κατάλληλους τροφικούς συνδυασμούς που θα ανακουφίσουν τα συμπτώματα της πάθησης.
Επιστημονική υποστήριξη για την διατροφική αντιμετώπιση της κοιλιοκάκης
Έχετε δυσανεξία στη γλουτένη και χρειάζεστε διατροφική καθοδήγηση; Μπορώ να σας βοηθήσω!
Είμαι Διαιτολόγος Διατροφολόγος στα Μελίσσια με μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλινική Διατροφή και μεγάλη εμπειρία σε περιστατικά που αφορούν την κοιλιοκάκη. Μπορούμε να συνεργαστούμε δια ζώσης ή διαδικτυακά και θα χαρώ πολύ να σας υποστηρίξω.
Μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου με οποιονδήποτε από τους ακόλουθους τρόπους σας εξυπηρετεί:
- τηλεφωνήστε μου στο + (30) 210 613 2658
- στείλτε μου email στο georgia@kalaitzidou.gr
- συμπληρώστε την φόρμα επικοινωνίας στην ιστοσελίδα μου
